آشنایی با سیستم های  HIS

HIS به معناي پياده‌سازي سيستم يكپارچه‌ توليد اطلاعات لازم براي مديريت تمامي فعاليت‌هاي مربوط به سلامت، از قبيل  برنامه‌ريزي، نظارت ، هماهنگي و تصميم‌گيري می باشد.وظیفه HIS ، پشتیبانی از فعالیت های بیمارستان در سطوح کاربردی، تاکتیکی واستراتژیک است .هدف ازاستقراریک سیستم HIS این است که از کامپیوتر ووسایل ارتباطی برای جمع آوری ، ذخیره ، پردازش ، بازیابی وارتباط دادن مراقبت بیمار واطلاعات اداری برای تمامی فعالیت های مربوط به بیمارستان استفاده نماییم .
در یک سیستم اطلاعات بیمارستانی ، داده هاباید به صورت منسجم در پایگاه داده ها ذخیره شوند و در دسترس کاربران مجاز ، در محل و در زمانی که داده ها مورد نیاز است و در فرمتی که با نیازهای خاص کاربر منطبق باشد ، قرارداده شوند.
به طور کلی موارد زیر اهداف چنین سیستمی هستند :
1. استفاده موثرتراز منابع محدودی که برای مراقبت از بیمار در دسترس هستند
2. بهبود کیفیت خدمت رسانی به بیمار
3. پشتیبانی از تحقیق
4. پشتیبانی از آموزش

گسترش اين سيستم در دهه 90 در جوامع مختلف از جمله ايران اهميت و جايگاه آن را بيشتر روشن مي‌نمايد. پياده‌سازي این سیستم در بيمارستان‌هاي مناطق مختلف كشور بيانگر فراهم شدن زيرساخت فرهنگي ، تكنولوژي مناسب جهت ايجاد و تكميل سيستم‌هاي بهداشتي مطابق با استانداردهاي جهاني مي‌باشد.
در سال‌هاي اخیر با پيشرفت سريع تكنولوژي ،HIS صورت جديدتري به خود گرفته كه نه تنها از مقوله مديريتي بلكه از مقوله باليني مورد توجه بسيار قرار گرفته است . وجود تجهيزات مجهز به امكانات كامپيوتري كلينيكي همانند(MRI,CTscan,…) و همچنين نرم‌افزارهاي طراحي شده مخصوص بخش‌هاي كلينيكي و پاراكلينيكي و استفاده جوامع پيشرفته پزشكي از اين گونه نرم‌افزارها در حيطه HIS و استفاده از آن در ارتباطات بين‌المللي و لزوم حفظ محرمانگي و خصوصي سازي ، موجب شده که این مجموعه پيچيده اطلاعات و فن‌آوري به سمت معماري اطلاعات يكپارچه پيش رود.
در بستر اين معماري قالب‌هايي چون HL7 به منظور پاسخگويي به نياز اشتراك‌گذاري اطلاعات و يا كمك به اثربخشي جريان فرايندهاي باليني و كاهش خطاها شكل گرفته‌اند و در كنار آن استاندارهايي چون Dicom براي تصوير نگاري پزشكي ، مديريت اطلاعات تصويري پزشكي (Pacs) در نرم افزارها و تجهيزات پزشكي، ايجاد شده است .

راه اندازی سیستم اطلاعات بیمارستانی ، با دیدگاه مدیریتی ، از سال 1376 در بیمارستانهای تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی آغاز شد.در زمان برنامه‌ريزي براي اجراي طرح HIS در سال 1382، تعداد 25 بيمارستان از 37 بيمارستان استاني، داراي امكانات سخت‌افزاري و شبكه به همراه نرم‌افزار لازم براي انجام عمليات مختلف بيمارستاني به خصوص اطلاعات مديريتي بيمارستان بوده اند.

در ابتداي سال 82 با بررسي وضعيت موجود و استخراج نكات زير، برنامه‌ريزي براي شكل‌گيري ساختار اطلاعات يكپارچه سلامت  آغاز گرديد:
برنامه‌ريزي براي شكل‌گيري ساختار اطلاعات يكپارچه سلامت  آغاز گرديد.

1. نبود امكانات تخصصي پزشكي در دسترس
2. مشكلات نگهداري و حمل و نقل پرونده‌هاي پزشكي و بهداشتي بين مراكز مختلف بهداشتي و درماني
3. كاستي‌هاي موجود در نرم‌افزار قديمي براي پاسخگويي به نيازهاي اطلاعاتي مديران بيمارستاني بخصوص در زمينه‌هاي مالي
4. ايجاد نيازهاي اوليه در بين متخصصين واساتيد بخش ‌هاي باليني براي دستيابي به اطلاعات باليني بيماران در راستاي       ارتقاء درمان و پژوهش‌هاي كاربردي
5. مشكلات مديران ارشد دانشگاه در سطح معاونين دانشگاه براي دستيابي به موقع، صحيح و دقيق به آمار واطلاعات لازم براي تصميم‌گيري‌هاي كلان
6. نبودن وحدت رويه در سطح ثبت تشخيص‌ها و اطلاعات بيماران

هدف نهايي:‌

بهبود و ارتقاء مديريت اطلاعات سلامت مطابق با استانداردهاي بين المللي به منظور ارتقاء سلامت جامعه

هدف اصلي :
ايجاد يك سيستم يكپارچه اطلاعات سلامت مطابق با استاندارهاي بين‌المللي

اهداف اختصاصي :
1. ايجاد زيرساخت لازم براي برقراري سيستم يكپارچه اطلاعات بيمارستاني

اهميت اطلاعات يكپارچه بيمارستاني و نياز روزافزون به توانمند سازي تكنولوژي تبادل اطلاعات و ارتباطات،ايجاد حداقل زيرساخت لازم براي برقراري ارتباط بين نقاط مختلف توليد كننده اطلاعات را ضروری مینماید.
اين ارتباطات در 3بخش مورد بررسي و برنامه‌ريزي قرار گرفته است:
1. شبكه‌هاي داخلي (LAN)
2. ارتباط بين نقاط مختلف  (Intranet)
3. ارتباط بين نقاط مختلف استان (Point to multipoint connection)
براي هركدام از فعاليت‌هاي پيش‌گفت در طرح اصلي پروژه، پهناي باند خاصي مورد نياز است كه در برنامه‌ريزي مرحله‌بندي شده، در اولين بخش‌ها تقويت LAN در سطح بيمارستان‌ها، شبكه‌هاي بهداشتي درماني شهرستان‌ها براي تبادل اطلاعات غيرتصويري لازم بوده است كه پياده سازي آنها مورد بررسي قرار گرفته است.
ايجاد تمهيدات لازم به منظور برقراري ارتباط صحيح با اينترنت شهري،‌ بهينه سازي سرعت، هماهنگي با مخابرات جهت ارتباطات p2p  و همچنين ايجاد ارتباط بين بيمارستاني با استفاده از تكنولوژي‌هايي با سرعت بالا (فيبر نوري) دانشگاه را در رسيدن به اين مهم ياري خواهند كرد.

2. ايجاد بستر آموزشي مناسب براي اعضاء درگير با سيستم يكپارچه اطلاعات سلامت
با توجه به این که لازمه پیاده سازی هر سیستمی آموزش کارکنان در گیر با آن سیستم میباشد در سیستم HIS نیز
آموزش كاركنان سیستم سلامت ( بهداشتی و درمانی)  ، مديران، دانشجویان و خدمت گیرندگان (مردم و بخش خصوصی) به صورت حضوري يا غیر حضوری در هر واحد بهداشتی _درمانی توسط  شركت پياده كننده HIS وبا هماهنگی با کارشناسان مدیریت فن آوری اطلاعات انجام میگیرد . در خصوص مراکز بهداشتی و درمانی كه با افراد مقاطع مختلف سر و كار دارد از مراكز اطلاع رساني كه در هر مرکز بهداشتی _درمانی موجود است استفاده كرده وپس از گذراندن دوره آموزش حضوری یا غیر حضوری در بخش های مربوطه بهداشتی و درمانی  اقدام به كار خواهند نمود .

3. گسترش ورود اطلاعات در سيستم يكپارچه اطلاعات بيمارستاني
در این مرحله تلاش براي دستيابي به يك سيستم اطلاعات بيمارستاني منفرد انجام میشود.

4. ايجاد data warehouse  در سيستم پرتال مناسب براي يكپارچه ساختن اطلاعات براي بخش‌هاي درگير با سيستم يكپارچه اطلاعات سلامت

در مرحله قبل بيشترين تلاش براي دستيابي به يك سيستم اطلاعات بيمارستاني منفرد انجام میشود.

5. اتصال بانك اطلاعات تصويري پزشكي (PACS)

بحث تصويربرداري و امكانات آرشيو تصاوير ابتدا در گرافي‌هاي (Graphy) راديولوژي مطرح مي‌گردد و در مرحله بعدي در تصويربرداري‌هاي اسكوپي (Scopy) قابل بررسي است.
يكي از توجيه‌هاي اقتصادي مهم براي استفاده از اين فن‌آوري حركت به سمت Filmless نمودن راديولوژي‌هاست استفاده از DR, CR  و سپس MR و مطالب مربوط به تصويرسازي‌ها توسط MRI است. البته در بدو اين حركت هزينه تجهيزات لازم و امكانات مطلوب گران قيمت است ولي هزينه اثر بخشي آن در طول زمان مشخص خواهد شد. علاوه بر اين يكي از مشكلات جاري در راديولوژي‌هاي بزرگ نگهداري عكس‌ها و آرشيو نمودن اطلاعات و در مرحله بعد اثر بخش بودن روند آرشيو اين عكس‌ها براي دستيابي‌هاي تحقيقاتي و يا درماني است.

6. ايجاد سيستم يكپارچه ثبت اطلاعات بهداشتي (EHR) در قالب سيستم پرتال اطلاعات سلامت

در اين قسمت اطلاعات بهداشتي نيز وارد سيستم ثبت اطلاعات خواهد شد و سوابق مربوط به سلامتي و بهداشت   افراد از زمان تولد تا زمان مرگ قابل ثبت خواهد بود.
پیاده سازی  اين سيستم اطلاعاتي در چند مرحله برنامه‌ريزي گرديده است :
• مرحله اول: 
نصب و تنظيم سيستم در Data center دانشگاه و شروع به كار كارشناسان   ستادي و حوزه معاونت بهداشتي وتوليد فرم‌هاي لازم وتعريف گزارش‌هاي مورد نياز وبرنامه‌ريزي ثبت وا ستخراج شاخص‌هاي آماري بهداشت درفضاي نرم افزار
• مرحله دوم:
نصب وتنظيم سيستم در مراكز بهداشتي درماني شهري با درنظرگرفتن اولويت‌هاي ارتباطي وسخت‌افزاري لازم درهر موقعيت
پس از طي اين مراحل كه زمان طولاني را به خود اختصاص خواهد داد يك پايگاه داده‌هاي بهداشتي خواهیم داشت كه اطلاعات آماري را در خود ذخيره مي‌نمايد و علاوه بر آن پرونده‌هاي سلامتي موجود در مراكز بهداشتي درماني شهري و روستايي را نيز شامل خواهد شد.
ارتباط اطلاعات حاصل از اين پرونده‌ها(EHR) با پرونده‌هاي بيماري اين افراد(EPR) مرحله پيچيده‌تري را به خود اختصاص خواهد داد.
نصب وراه اندازی این سیستم در تاریخ  20/2/85  در حوزه معاونت بهداشتی انجام گرفته است وپیگیری جهت اجرای مرحله اول برنامه ریزی در دست انجام است.

7. ايجاد سيستم يكپارچه اطلاعات بيماران (EPR) در قالب كارت سلامت

برقراري اتصال ركوردهاي EHR با (CPR) EPR احتياج به يك فيلد شناسه (Primary Key) دارد تا هر فرد به گونه‌اي يكتا در پايگاه داده‌ها شناخته شود.بهترين گزينه در اين قالب «كدملي»است .
با حل اين مسئله، نكته بعدي آن است كه سيستم ارجاع عملياتي شود واين بحث در مرحله اول نیاز به تجزيه و تحليل سيستم (خارج از پايگاه اطلاعات سلامت) وسپس اعمال آن در سيستم نرم‌افزاري دارد.
با پیاده سازی قوانین اجرایی ومشخص شدن فرایند انجام کار استفاده از كارت سلامت با استفاده از اين پايگاه ودر اجرا بصورت كارت‌هاي داراي حافظه و يا تنها به عنوان كارت حامل كد سلامت خواهد بود.

8. توسعه يكپارچگي اطلاعات بيمارستاني در سطح مراكز دارويي _ درماني  (Private section)  غيردانشگاهي

براي رسيدن به يك سيستم يكپارچه سلامت نياز هست كه بخش‌هاي بهداشتي-درماني موجود مانند:‌آزمايشگاه ها راديولوژي‌ها، مطب‌ها در سطح استان نيز توانايي اتصال به  این شبكه سيستم اطلاعاتي را داشته باشند  و تعاملات داده ها بین سیستم خصوصی وسیستم سلامت به صورت الکترونیکی وپویا برقرار گردد.

9. ايجادو گسترش سلامت از راه دور (Telehealth) در ارتباط با سيستم يكپارچه اطلاعات بيمارستاني

این موضوع به ميزان زيادي بستگي به ايجاد زيرساخت‌هاي لازم دارد. اين زير ساخت‌ها با فرهنگ‌سازي و عملياتي نمودن HIS در سطح بيمارستان ارتباط دارد ولي در بررسي‌های اوليه احتياج به امكان سنجي دقيقي دارد تا ابعاد مختلف استفاده از Telematics بررسي شود. در اين خصوص مي‌توان به موضوع‌هاي متعددي همچون موارد زير اشاره نمود:
 Teleconsultation§
 Telepatholgy§
 Teleendoscopies§
بعضي از اين موارد احتياج به زيرساخت ارتباطي قوي و همچنين تجهيزات سخت‌افزاري مربوطه دارند كه هزينه لازم براي دستيابي به هركدام را جداگانه لازم دارد. به عبارتي هركدام از اين موارد خود بصورت يك ريز پروژه در ذيل طرح اصلي بايستي تعريف شده و براي دستيابي به آن مديريت شود.

10. ارتقاء مديريت اطلاعات سيستم يكپارچه سلامت با ايجاد(Executive Information System) EIS و(Management Information System) MIS هاي لازم براي تصميم‌گيريهاي كلان سلامت

جهت استفاده بهينه و موثر از اطلاعات، بايستي سيستم‌هاي اطلاعاتي مناسب EIS و MIS مورد استفاده مديران مجموعه قرار گیرد.
به دليل سياست‌گذاري‌هاي وزارت متبوع و تعجيل در انجام بخشي با عنوان مديريت مبتني بر عملكرد و بودجه‌ريزي عملياتي كه مورد اول به عنوان يك گزارش مديريتي TPS در سطح بيمارستان قابل استفاده است و موضوع بودجه‌ريزي عملياتي با يك نگرش MIS مالي براي هر بيمارستان و در جمع براي بودجه‌ريزي تمامي بيمارستان‌هاي تحت پوشش لازم دانسته شد. براين اساس برمبناي دستورالعمل‌هاي مربوط به اين طرح نكات زير و محصول تحليل‌هاي مربوطه به شرح ذيل مي‌باشند:
الف: مديريت مبتني بر عملكرد:
در اين مبحث فرايندهاي كاري در حوزه مختلف بيمارستاني از جمله بخش‌هاي باليني، آزمايشگاه، راديولوژي، توانبخشي باید مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرارگیرد و مديريت بيمارستان بر اساس اين مستندات مي تواند نتايج كار و ميزان بهره‌وري سيستم بيمارستان را پايش نمايد. نوع پرداخت‌هاي مالي غير از حقوق پايه نيز كه پيش از اين در قالب موردي يا اضافه‌كاري پرداخت مي‌گرديد بر اساس ميزان كاركرد و ضريب‌هاي مربوطه محاسبه خواهد شد.
به اين دليل هرفردي كه فعاليتي در حيطه مربوطه انجام مي‌دهد بايستي موارد انجام كار را گزارش نمايد تا براساس اين گزارش كار هم پايش فعاليت انجام شود وهم پرداخت‌هاي لازم محاسبه گردد. لذا امكان Login كارشناس‌هاي مربوطه در نقاط مختلف بيمارستاني، در ساعت‌هاي متفاوت و با كارهاي مختلف لازم است كه در نتيجه اين ساختار، تامين سخت‌افزار لازم مشكلات خاص خود را خواهد داشت و بايستي امكانات لازم ديده‌ شود و در مرحله بعد آموزش تمامي افراد درگير اهميت بسيار زيادي داردكه اين آموزش در يك مقطع پايان نمي‌گيرد و احتياج به پايش دارد.
در خصوص منظور كردن اين موضوع در نرم افزارHIS   در رابطه با  فرآيندهاي پرستاري با دفتر پرستاري هماهنگي های لازم انجام شده  است. همچنين با مسئولين بخشهاي ديگر از قبيل   آزمايشگاه ، راديولوژي، فيزيوتراپي ، داروو... هماهنگيهایي انجام گرفته است  و در جلسات اصلاح ساختار اقتصادي مديريتي بيمارستان مطرح شده است .

ب : بودجه‌ريزي عملياتي:
طرح اين موضوع با تلاش براي قابل محاسبه نمودن هزينه های بيمارستان، به گونه‌اي اين موضوع را مطرح مي‌نمايد كه حسابداري در بيمارستان بصورت تجاري (ياصنعتي) انجام شود و باتوجه به مشكلات سيستم دولتي بصورت تعهدي عمل نمايند واز حالت نقدي كه بسيار سنتي است خارج گردد. لازمه اين كار ثبت اطلاعات كامل حسابداري تعهدي است كه بدنبال آن احتياج به يك پايگاه داده براي ثبت اين اطلاعات است كه در قالب نرم‌افزارهاي حسابداري معناي عملياتي بيشتري پيدا مي‌كند .بدین صورت که حساب‌هاي بيمارستاني درآمد و هزينه بصورت تعهدي ثبت شود و درنتيجه به منظور ايجاد هماهنگي در سطح بيمارستانهای مختلف، سيستم كدگذاري مشتركي برروي حساب‌هاي معين و اصلي انجام گيرد تا امكان ثبت حسابهای بیمارستانی درآمد وهزینه به صورت تعهدی جهت ایجاد امکان بودجه ریزی عملیاتی وتهیه گزارش‌هاي بودجه‌اي مورد نیاز از تمام بيمارستانهاي مرتبط فراهم شود.

مراحل استقرار سیستم HIS در بیمارستانها:
در فرایند انجام کار بیمارستانها به دو دسته تقسیم میشوند:

1.بیمارستانهای فاقد سیستم HIS  تحت dos
مراحل انجام کارشامل :
• تهیه نقشه اولیه از بیمارستان جهت طراحی شبکه 
• کابل کشی ونصب تجهیزات شبکه
• برآورد تجهیزات سخت افزاری مورد نیاز
• تهیه تجهیزات مورد نیاز
• نصب وراه اندازی تجهیزات
• آموزش نرم افزار
2. بیمارستانهای دارای سیستم HIS  تحت dos
در بیمارستانهای دارای سیستم  HIS  تحت dos ارتقا شبکه ، تجهیزات  سخت افزاری، نرم افزار وانتقال اطلاعات از سیستم تحت dos به سیستم جدید ویندوز انجام می گیرد